علی نعمتی شهاب
مشاور تحلیل و توسعهی کسبوکار
از شمارههای روی پیراهن گرفته تا فناوری خط دروازه صنعت فوتبال هیچگاه در پذیرش ایدهها و فناوریهای جدید کند نبوده است.
اخیراً کمک داور ویدیویی (VAR) در مسابقات فوتبال پدیدار شده است. از سوی دیگر امروزه اپلیکیشنهای هواداری محتوای مربوط به بازی و محصولات تجاری مرتبط با حمایت از تیم توسط هوداران را ارائه میدهند.
حالا این ورزش اگر چه به صورت آزمایشی در حال گام گذاشتن به دنیای رمزارزها و فناوری پشتیبان آن یعنی بلاکچین است.
در اوایل امسال باشگاه لیگ برتری آرسنال تبدیل به اولین تیم بزرگ فوتبال شد که قراردادی را برای تبلیغات یک رمز است امضا میکند. این باشگاه با شرکت شرطبندی کشبت برای تبلیغ «سکه کشبت» که برای شرطبندی استفاده میشود، در بازیهای خانگی آرسنال به توافق رسید.
رمزارزها ابزاری برای مبادله مالی هستند: نوعی پول دیجیتال. تا به امروز حدود ۱۵۰۰ رمزارز شناخته شده خلق شدهاند.
جالب اینکه حتی ستاره آرژانتینی لیونل مسی نیز درگیر این دنیا شده است؛ تا آنجا که در یک پست تبلیغاتی به نمایندگی یک شرکت مدعی عمیق شدن در دنیای بلاکچین و سیستمهای غیرمتمرکز شده است.
اما با وجود چنین استقبالی فوتبال هنوز فاصله زیادی تا ورود به این دنیا دارد؛ چرا که اغلب باشگاهها، فدراسیونها و متخصصان فوتبال همچنان رویکرد صبر و مشاهده را نسبت به این دنیا برگزیدهاند.
فرصت بزرگ
بلاکچین که فناوری اصلی پشتیبان رمزارز بیتکوین است یک روش ذخیرهسازی امن دادهها است: یک دفتر دیجیتال شامل تراکنشها، توافقنامهها، قراردادها و هر چیزی که نیازمند ذخیرهسازی و تأیید وقوع بهصورت مستقل است.
تفاوت بزرگ آن با دفاتر سنتی این است که تراکنشهای ذخیره شده در یک مکان خواص نگهداری نمیشوند؛ بلکه در صدها یا حتی هزاران رایانه در سراسر جهان ذخیره میشوند. این باعث سختتر شدن فرایند از بین بردن آنها میشود.
به گفته مایکل براوتون متخصص کسب و کار فوتبال موسسه مشاورهای اسپورت اینوسمنت پارتنرز «ورزش از جمله فوتبال فرصت بسیار بزرگی برای استفاده از این فناوری دارد و در خط مقدم استفاده از آن در آینده قرار دارد. این فناوری میتواند سرویسهای بهتری ارائه دهد و باعث خلق درآمدهای بسیار بیشتری شود. با این حال فناوری بلاکچین نیازمند معرفی به فعالان عرصه ورزش به گونهای است که به آنها اطمینان داده شود بدون تغییر در تجربه کاربری اطلاعات شخصی و مالی آنها به شکل بسیار امنتری نگهداری خواهند شد.»
امنیت ورزشگاهها
به گفته آقای براوتون، بلاکچین قابلیت استفاده در چندین حوزهٔ مرتبط با ورزش را دارد؛ از جمله در شرطبندی و بلیطفروشی. به گفته وی استفاده از فناوری بلاکچین به این معنی است که هیچکس نمیتواند در شرط بندی تقلب کند؛ چرا که شرط بسته شده و زمان آن به صورت غیرقابل تغییری ذخیرهسازی شدهاند.
او میگوید: «اگر اگر بدانید کدام شرطها قانونی هستند، یک سیستم امنتر شرطبندی خواهید داشت؛ چیزی که تنها برای شرکتهای شرط بندی و صنعت شرطبندی ورزشی مفید است. به این ترتیب شرطهای بیشتری در قالب قانونی بسته میشوند.»
با این حال او معتقد است حوزه بلیتفروشی بالاترین پتانسیل را برای استفاده از بلاکچین در ورزش دارد.
بازاریابی فوتبال
او میگوید: «در حال حاضر اغلب مکانهای ورزشی دقیقاً نمیدانند چه کسی به استادیوم میآید. در لیگ برتر انگلیس باشگاهها با این پدیده که افراد بلیتهای خریداری شده فصل خود را در زمانی که خودشان نمیتوانند به بازی برسند به دوستانشان میدهند بیگانه نیستند. باشگاه ممکن است بداند یک بلیت استفاده شده؛ اما اغلب نمیداند توسط چه کسی. بنابراین باشگاه هیچ امکانی را برای هدف قرار دادن این مخاطان احتمالی در برنامههای بازاریابی باشگاه ندارد. بدین ترتیب باشگاه سطح پایینتری از اشتیاق هواداری را به خود جلب میکند. اغلب باشگاهها و استادیومها این مشکل را دارند. اما اگر شما سیستم بلیتفروشی را روی بلاکچین قرار دهید، امکان تأیید حضور خود خریدار یا استفاده از بلیط وی توسط فرد دیگری را به دست میآورید. بنابراین اگر افراد تمایل به واگذاری بلیط خود به دوستان یا دیگران را داشته باشند، این نقل و انتقال باید در بلاکچین ثبت شود.»
قوانین اروپایی
آقای براوتون معتقد است علاوه بر منابع بازاریابی استفاده از بلاکچین میتواند به حل مشکل بازار سیاه و افزایش امنیت استادیوم کمک کند. به گفته وی «استفاده از سیستم بلیتفروشی که مبتنی بر بلاکچین ساخته شده است باعث ایجاد امنیت صد درصدی نخواهد شد؛ اما در این حالت چندان هم از آن دور نیستیم.»
یکی از موارد مهمی که در استفاده از بلاکچین در ورزش باید مد نظر قرار بگیرد اجرایی شدن قانون حفاظت از دادههای عمومی اتحادیه اروپا (GDPR) است. آقای براوتون میگوید: «تصور میکنم که GDPR بهکارگیری برخی از کاربردهای بلاکچین را تسریع کند.» به گفته وی یکی از اجزای کلیدی از GDPR این است که مصرفکننده باید روی دادههای خود کنترل داشته باشد. «اگر فرد تصمیم بگیرد که دادههای وی بیش از این نباید مورد استفاده قرار گیرد، این شرط روی بلوک قرار گرفته و قابلیت استفاده یا یا مشاهده دادههای مصرف کننده را خاموش میکند. بهدلیل حفظ دادهها با امنیت بالا روی بلاکچین، تا زمان اعطای مجدد مجوز امکان استفاده از دادهها وجود ندارد. «این باید جلوی فروش دادههای شما به غیر توسط شرکتها را هم بگیرد.»
کاهش هزینهها
کریستینا هانری ـ حقوقدان موسسه حقوقی ویگین الالپی ـ هم از نزدیک در حال بررسی ارتباط میان بلاکچین و ورزش است و زمینههای کاربرد بالقوه زیادی را برای این فناوری در مدیریت حقوق قانونی ورزشی و مقابله با دوپینگ میبیند: «خرید و فروش حقوق پخش مسابقات ورزشی کیبوکار بزرگی است. امروزه هواداران گزینههای متنوعی را برای دسترسی به محتوای مورد علاقه خود در اختیار دارند که معنایش بخش بخش شدن بازار حقوق پخش است.» اشاره وی به اضافه شدن امکان مشاهده مسابقات از طریق کلیپهای ویدئویی ضبط شده توسط گوشیهای هوشمند هواداران و پخش مستقیم روی شبکههای اجتماعی به مشاهده مسابقه از طریق پخش سنتی تلویزیونی است. «ثبت دقیق این حقوق پخش بسیار پیچیده است. شبکههای بلاکچین پتانسیل کمک به سازمانهای ورزشی و پخشکنندگان رسانهای برای ردگیری حقوق پخش لایسنس شده و حقوق پخش غیرقابل استفاده را دارند. قراردادهای هوشمند روی شبکهٔ بلاکچین میتوانند به تسهیل پرداختهای خودکار در طول زنجیرهٔ صاحبان حقوق پخش بلافاصله پس از استفاده از حق پخش کمک کنند.» قراردادهای هوشمند به افراد اجازه تبادل پول یا دارایی را بهصورت شفاف و بدون نیاز به دخالت واسطهها میدهند که معمای آن کاهش هزینهها و داشتن یک مسیر سرراست برای ممیزی تبادلات است.
رکوردهای اطلاعاتی امن
خانم هانری معتقد است که بلاکچین میتواند ساختارهای مبارزه با دوپینگ را نیز قابل اطمینانتر سازد: «بلاکچین پتانسیل استفاده بهعنوان نوعی سیستم مدیریت ثبت اطلاعات تجویزها و نتایج آزمونها را دارد؛ اما در حوزهٔ مبارزه با دوپینگ ایجاد یک شبکهٔ بلاکچین خصوصی احتمالاً نسبت به یک شبکهٔ بلاکچین عمومی مناسبتر خواهد بود.» به گفته وی هدف کلی از این کار، جمع کردن تمام افراد و نهادهای ذیربط از جمله بخشهای نظارتی و آزمایشگران در کنار یکدیگر در قالب سامانهای است که شکستن زنجیره ارتباطات در آن بسیار دشوار است.
نهادهای علاقهمند همگی باید در مورد وضع قوانین قابل اطمینانی برای اعتبارسنجی دادههای ورودی توافق کنند؛ چرا که بعد از ثبت اطلاعات روی بلاکچین امکان تغییر آنها وجود ندارد.
خانم هانری میگوید هنوز تا استفاده قانونی بلاکچین در ورزش فاصله زمانی داریم: «با این حال سرعت تغییرات بسیار زیاد است و باشگاهها باید روی درک پاسخ این دو سؤال تمرکز کنند که فلسفهٔ انجام فرایندهای اجراییشان چیست و آیا بلاکچین به بهبود روش انجام کارها کمکی میکند یا خیر؟»
بلاکچین و چالشهای فوتبال ایران
اقتصاد فوتبال ایران این روزها بیش از هر زمانی حال و روز خوشی ندارد. از چالشهای مربوط به حق پخش تلویزیونی گرفته تا معضل تأمین ارز بازیکنان و مربیان خارجی، هر روز اخبار نگرانکنندهای را در مورد تیمهای فوتبال ایران بهویژه تیمهای ریشهدار میشنویم. در عین حال مشکلات روی سکوها و خشونت ورزشگاهها هم روز بهروز در حال گسترش است. کاربردهای مختلف بلاکچین که در این مقاله اشاره شد و برخی دیگر از کاربردهای این فناوری میتواند به حل بسیاری از این چالشها کمک شایانی نماید؛ اگر مدیران باشگاهها فقط اندکی نگاه بلندمدت داشته باشند و از کمک کارشناسان واقعی بهره بگیرند. برخی از راهکارهای مبتنی بر بلاکچین برای حل چالشهای بزرگ فوتبال ایران عبارتند از:
- استفاده از رمزارزهای بینالمللی نظیر بیتکوین هم بهعنوان راهکار سرمایهگذاری ارزی و هم بهعنوان ابزار پرداختهای ارزی به مربیان و بازیکنان خارجی
- توسعه سیستمهای واقعی باشگاه هواداران و جلوگیری از واگذاری حقوق تجاری خدمات هواداری به قیمت پایین به اپراتورها و شرکتهای ارزش افزوده
- ایجاد سیستم فروش بلیت باشگاهها و استادیومها همراه با شناسایی افراد حاضر در استادیوم
- ایجاد سیستم جمعسپاری مالی (کرادفاندینگ) برای جلب حمایتهای خرد هواداران تیمهای ملی و باشگاهی جهت تأمین هزینههای پروژههای توسعهای فوتبال
- ایجاد بازار محتوای دیجیتالی برای کسب درآمد باشگاهها از فروش محتواهای دیجیتالی نظیر کلیپهای اختصاصی و عکسهای تمرینات و مسابقات به رسانهها و هواداران
کاربردهای بالا تنها نمونههایی از آنچه بلاکچین میتواند برای فوتبال ایران به ارمغان بیاورد هستند. چه با بلاکچین و چه بدون آن، فوتبال ایران این روزها بیشتر از هر زمانی نیازمند تحول نگاههای سنتی در مدیریت و درآمدزایی و حرکت بهسوی استفاده از فناوریهای روز دنیا است. مدیران فوتبال ایران نباید فراموش کنند که اگر آنها خود دست به این کار نزنند، دیگران برایشان این کار را خواهند کرد و دوباره چرخهٔ ناسالم ورود شرکتهای غیرمتخصص برای سودجویی صرف از بدنهٔ نحیف و بیرمق فوتبال ایران تکرار خواهد شد. سربسته بگویم: آنها اگر نیک بنگرند حتی منافع شخصی بسیاری را در استفاده از فناوری در فوتبال خواهند یافت.