گزارش «بازار ورزش» از سرنوشت فروش حقوق پخش اینترنتی مسابقات فوتبال که پنج ماه بعد از برگزاری مزایده در کشمکش بین فدراسیون فوتبال و صداوسیما و ابهامهای متعدد همچنان نامعلوم است
بهناز میرمطهریان
بیش از پنج ماه از واگذاری حق پخش اینترنتی فوتبال به موسسه فرهنگی دیجیتال رسانه گستر فراکاو(آنتن) میگذرد. سازمان اقتصادی فوتبال مقابل همه ابهاماتی که درباره این واگذاری مطرح میشد، ایستاد و برای همکاری با این پلتفرم اصرار کرد. اما مخالفتهای سازمان صدا و سیما با فعالیت پلتفرم آنتن ادامه دارد و سازمان اقتصادی فوتبال هنوز نتوانسته این مسئله را برای پلتفرمها و موسسات دیگر مشخص کند که برای پخش اینترنتی مسابقات باید از این سازمان مجوز بگیرند.
موضوع اصلی اما درآمدی است که حق فوتبال باید باشد. حقی که در حال حاضر همه را به منفعتی میرساند، جز فوتبال که همچنان از آن محروم است. فوتبال به عنوان یک صنعت در کشورهای اروپایی، بیشترین درآمد خود را از فروش حق پخش کسب میکند اما در ایران در دعوای میان سازمان لیگ و صدا و سیما و ابهامات سرگردان مانده است.
بعد از گذشت پنج ماه از عقد قرارداد سازمان اقتصادی فوتبال با موسسه فرهنگی دیجیتال رسانه گستر فراکاو(آنتن) و بیش از ده ماه از برگزاری مزایده، صادق درودگر، رییس سازمان اقتصادی فوتبال، هنوز هیچ گزارش مشخصی منتشر نکرده تا نشان دهد از واگذاری حق پخش اینترنتی فوتبال چه سودی و به چه صورت قرار است عاید فوتبال شود.
مجموعه همه این ابهامها در این هرج و مرج این سوال اساسی را ایجاد میکند که آیا «آنتن» با همه تأکیدهایی که صدا و سیما به فعالیت غیرقانونیاش دارد، در نهایت موفق میشود همان حداقل ضمانتی که به سازمان اقتصادی فوتبال داده را تأمین کند؟ آیا این پروژه با همه ابهاماتش سود پیشبینی شده را برای فوتبال به همراه خواهد داشت؟ و بالاخره آیا سازمان اقتصادی فوتبال موفق میشود حق پخش اینترنتی فوتبال را از صدا و سیما بگیرد و مانع بزرگی چون صداوسیما را از پیش رو بردارد؟
برای پاسخ دادن به این سوالات باید مروری داشت بر آنچه در مسیر واگذاری حق پخش اینترنتی بر سازمان اقتصادی فوتبال، صدا و سیما و موسسه فرهنگی دیجیتال رسانه گستر فراکاو(آنتن) گذشته است.
ابهامات واگذاری حق پخش اینترنتی
آبان ماه امسال بود که سازمان لیگ واگذاری حق پخش اینترنتی مسابقات فوتبال به موسسه فرهنگی دیجیتال رسانه گستر فراکاو(آنتن) را به طور رسمی اعلام کرد. خبری که بلافاصله با نامه سازمان صدا و سیما همراه شد که موسسه فراکاو مجوز آیپیتیوی را از صدا و سیما دریافت نکرده و قرارداد سازمان با این موسسه به پایان رسیده است. یعنی سازمان صدا و سیما نه تنها با اصل ماجرای واگذاری حق پخش اینترنتی از سوی سازمان اقتصادی فوتبال مشکل داشت، بلکه موسسه فراکاو یا همان پلتفرم آنتن را فاقد مجوز آیپیتیوی برای پخش اینترنتی مسابقات ورزشی میدانست.
این ماجرا در زمان خود کشمکشهای زیادی را به دنبال داشت. به خصوص که اصل مزایدهای که از سوی سازمان لیگ برای واگذاری حق پخش اینترنتی برگزار شده بود هم مشکلات قانونی متعددی داشت. سازمان اقتصادی فوتبال حق پخش اینترنتی را به همراه کسب درآمد از طریق تبلیغات محیطی به شرکت تبلیغاتی تیراژه فیلم واگذار و حالا خودش بدون اطلاع این شرکت، برای واگذاری آن مزایده اقدام کرده بود. علاوه بر همه اینها ادعاهایی مطرح میشد که موسسه فراکاو با مبلغ ضمانتی به مراتب کمتر از رقیب خود(تیوا) و بدون داشتن مجوز به عنوان برنده مزایده اعلام شد که خود این موضوع هم در جایگاه جداگانهای قابل بررسی است.
در میان همه این ابهامات، قراردادی بین سازمان اقتصادی فوتبال و این موسسه منعقد شد که براساس آن کلیه درآمدهای حاصل از پخش اینترنتی محتوای فوتبالی در پلتفرم آنتن به نسبت ۷۰ به ۳۰ بین این موسسه و سازمان اقتصادی فوتبال تقسیم شود. به عبارت دیگر اصلاً حق فروخته نشده و فراکاو بابت خرید این حق پولی قرار نیست پرداخت کند. بلکه صرفاً یک قرارداد مشارکتی بین این هولدینگ و فدراسیون قرار است منعقد شود که طی آن درآمدهای حاصل از آگهیها بین طرفین تقسیم شود. برای بستن قرارداد مشارکت اصلاً مزایده که یک ابزار برای فروش نیست، نباید برگزار میشد.
حالا با وجود همه این ابهامات و مخالفتهای مداوم صدا و سیما به فعالیت آنتن، معلوم نیست که پروسه پخش اینترنتی مسابقات از طریق این پلتفرم بتواند روال عادی خود را داشته باشد یا نه.
درآمد پخش اینترنتی، آخرین اولویت مورد بررسی
موانعی که بر سر راه فعالیت این پلتفرم وجود دارد به اندازهای زیاد است که فعلاً جایی برای بحث درباره درآمدزایی آن در مدت زمان فعالیتش باقی نمیگذارد. فدراسیون فوتبال در طول این پنج ماه با مشکلات جدی در زمینه تغییر سرمربی تیم ملی همراه بوده و بلافاصله بعد از آن با استعفای ناگهانی تاج و حالا ماجرای انتخابات فدراسیون فوتبال مواجه شده است. در حال حاضر بلاتکلیفی در بدنه مدیریت فوتبال به اندازهای است که خواه ناخواه مذاکره با سازمان صدا و سیما بر سر حق پخش اینترنتی، حل مشکلات مربوط به واگذاری این حق و متقاعد کردن سایر نهادها به گرفتن مجوز از فوتبال برای پخش محتواهای فوتبالی را تحت تأثیر قرار داده است.
اگر بخواهیم توصیفی اجمالی داشته باشیم از آخرین وضعیت پخش اینترنتی فوتبال داشته باشیم، باید همین را بگوییم که سازمان صدا و سیما هنوز فوتبال را حق خود میداند، نه حق فدراسیون فوتبال و به همین دلیل است که واگذاری این حق از کانال دیگری را برنمیتابد. ابهامات قانونی در این زمینه هم به برداشتهای متفاوتی که میتواند درباره پخش اینترنتی مسابقات شود، دامن میزند. صدا و سیما واگذاری حق پخش -چه تلویزیونی و چه اینترنتی- را حق خود میداند و فوتبال هم مدعی است که قانون حرف دیگری میزند.
این ابهامات به قدری زیاد است که در وصف آخرین وضعیت واگذاری حق پخش اینترنتی تنها اشاره به نامههایی که بین سازمان لیگ فوتبال و سازمان صدا و سیما رد و بدل شده و شکایتهایی که در همین راستا در جریان است، کفایت میکند.
اعتراض معاونت فضای مجازی صداوسیما
محمد مهدی خاموشیان، مدیرکل راهبری اپراتورها در معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما که مسوولیت پیگیری آیپیتیویها را برعهده دارد، درباره واگذاری پخش اینترنتی مسابقات به موسسه فرهنگی دیجیتال رسانه گستر فراکاو(آنتن) میگوید: «ما هنوز هیچ موافقتی با این موضوع اعلام نکردهایم. هنوز هم میگوییم آنتن مجوز صداوسیما را ندارد. موضوع این است که سازمان لیگ فوتبال به تازگی به پلتفرمهای آیپیتیوی دیگر نامهای ارسال کرده و به آنها گفته که نمیتوانند محتواهای فوتبالی را بدون دریافت مجوز این سازمان پخش کنند. البته که این پلتفرمها به طور جداگانه به سازمان لیگ فوتبال پاسخ دادهاند اما سازمان صداوسیما هم به سازمان لیگ فوتبال نامه زده و به آنها تأکید کرده که اجازه ندارند از پلتفرمهای آیپیتیوی درخواست مجوز کنند!»
خاموشیان تأکید میکند: «این موضوع که حق پخش مسابقات متعلق به صدا و سیماست، عین قانون است و ما میخواهیم قانون اجرا شود. حتی درباره حق پخش اینترنتی هم این موضوع روشن است که حق پخش متعلق صدا و سیماست. سوال من این است که اگر دوربینهای صدا و سیما این تصاویر را ضبط نکنند، چه ویدئویی در اختیار این پلتفرمها خواهد بود که پخش کنند؟ آنها دوربینی دارند در ورزشگاهها؟»
او حتی درباره ممانعت درودگر از ورود دوربینهای صدا و سیما به نشست خبری پیش از بازی دربی میگوید: «این موضوعی بود که حل شد و دیگر این اتفاق تکرار نمیشود.»
نامه صدا و سیما خطاب به سازمان لیگ فوتبال
خاموشیان هشتم بهمن ماه در نامهای به حیدر بهاروند، رییس سازمان لیگ فدراسیون فوتبال مدعی شده که کلیه حقوق نشر محتوای متعلق به رسانه ملی در انحصار این صداوسیما است و سامانههای دارای مجوز از این سازمان ملزم به پخش و عرضه عمومی این محتوا هستند. او سپس خطاب به بهاروند نوشته که هرگونه «اطلاعرسانی نادرست» که یاعث آنچه به گفته او «تضییع حقوق عمومی» شود و «مصداق تشویش اذهان عمومی» داشته باشد، تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت.
دریافتکنندگان این نامه البته معتقدند که نام نبردن از «محتوای فوتبال» به طور مشخص نشان از این دارد که صداوسیما درباره حق خود در حوزه فوتبال مستحضر است و میداند که اگر به طور مشخص به محتوای فوتبال اشاره کند، قانون را نقض کرده است. به همین خاطر در این نامه قید شده که کلیه حقوق نشر محتوای متعلق به رسانه ملی در انحصار این سازمان است. هرچند که به نظر میرسد وقتی به کلیه محتوا اشاره شده، خواه ناخواه فوتبال را هم شامل میشود.
نامه سازمان لیگ فوتبال به صداوسیما
حیدر بهاروند، رییس سازمان لیگ فوتبال، شانزدهم بهمن در واکنش به نامه صداوسیما نامهای به شریفخانی، معاونت فضای مجازی سازمان صداوسیما نوشت که خاموشیان ادعاهایی مطرح کرده که تلویحاً بیانگر مالکیت سازمان صدا و سیما بر محتوای فوتبال کشور است. بهاروند در ادامه نام با ذکر چند سوال از معاونت فضای مجازی صداوسیما خواستار اعلام موضع صریح این سازمان و پذیرش عواقب قانونی آن شده است. رونوشت این نامه به علی عسگر، ریاست سازمان صدا و سیما و شهریاری معاونت مالی و اداری سازمان صدا و سیما هم ارسال شده است.
آیا پاسخ دادن صدا و سیما به این سوالات میتوانست، روند حقوقی پرونده را به سود فوتبال تغییر دهد؟ حالا که پاسخ نداده چطور؟ چیزی در بررسی پرونده تغییر میکند یا صدا و سیما به اندازهای بابت انحصار خود در بحث حق پخش مطمئن است که لزومی نمیبیند به این سوالات پاسخی دهد؟
ادامه کشمکشها و شکایتها
پاسخ ندادن سازمان صدا و سیما به این نامه، از نگاه طرف فوتبالی مواضع حقوقی این کشمکش را روشنتر کرده است. سازمان صدا و سیما به این سوالات پاسخی نداده و این سکوت منجر به این نتیجهگیری برای سازمان لیگ فوتبال میشود که سازمان صدا و سیما حقوق فوتبال را متعلق به خود نمیداند.
این برداشت البته قطعاً منجر به عقبنشینی سازمان صداوسیما از مواضع خود در زمینه حق پخش اینترنتی نخواهد شد و احتمالاً ادامه این کشمکشها کار را به شکایت طرفین از یکدیگر بکشاند.
تازه بعد از به نتیجه رسیدن همه این دعواها، باز هم میرسیم سر نقطه اول. همچنان سوالهای زیادی باقی میماند. چرا سازمان اقتصادی فوتبال مسیر غیرقانونی برای برگزاری مزایده طی کرد؟ اگر قرار بود قرارداد مشارکتی بسته شود و عملاً فروشی در کار نبوده اصلا چرا مزایده برگزار شده است؟ چرا هیچ نهادی به این موضوع نظارت نکرد؟ چرا بستر لازم برای رقابت تمام مدعیان فعالیت در عرصه آیپیتیوی فراهم نشد؟ اگر ملاک برنده شدن در مزایده قابلیتهای فنی پلتفرم مورد نظر بوده و نه داشتن مجوز، چرا خلاف این در اطلاعیه مزایده قید شده بود؟ که حالا در پاسخ به اعتراضها این ادعا را بشنویم که هیچ پلتفرمی پهنای باند آنتن را ندارد و هیچ پلتفرمی نمیتواند دربی را پخش کند. در شرایطی که همین حالا بعضی پلتفرمهایی که اتفاقاً مجوز صدا و سیما را دارند، درست همپای آنتن، هم دربی را پخش کردند و هم سایر مسابقات فوتبالی را.