باشگاهی با گردش مالی یک میلیارد پوند و رکورد انتقال بازیکن ۲۰۰ میلیون پوند و بازیکنانی با درآمد هفتگی یک میلیون پوند. سایت «بلیچر ریپورت» تحلیل کرده این ارقام هرچقدر هم بزرگ و دور از ذهن اما تا سال ۲۰۳۰ عادی به نظر خواهد رسید.
بازار ورزش – مهشید وحیدی: سایت ورزشی «بلیچر ریپورت» بر اساس تحولات و روندهای کنونی فوتبال آینده این رشته را از نظر اقتصادی تحلیل کرده است. به نوشته این سایت، پیش‌بینی کار‌شناسان این است که دوران رونق فوتبال ادامه خواهد داشت و به طور قطع در پانزده سال آینده، ساختار رقابت‌ها ممکن است در کنار درآمدی که از آن حاصل می‌شود تغییر کند. اما بازار حق پخش تلویزیونی به رشد صعودی ادامه خواهد داد، زیرا هم چنان باید تیم‌هایی که در رده‌های بالا قرار دارند، سودآور باشند.
برآورد منچستر یونایتد که در گزارش‌های فصلی آن به صورت دقیق آمده، عایدی باشگاه را تا ۵۶۰ میلیون پوند پیش بینی کرده است. تا سال ۲۰۳۰، یونایتد می‌تواند اولین باشگاه یک میلیاردی انگلستان باشد. پیش از منچستر، بارسلونا احتمالا به این مهم دست پیدا خواهد کرد. کاتالان‌ها فصل پیش ۷۰۸ میلیون یورو درآمد کشب کردند که برای یک باشگاه فوتبال بی‌سابقه بوده است. بارسلونا اعلام کرده که تا پنج سال آینده می‌خواهد مرز درآمد سالیانه یک میلیارد یورو را بشکند.
«بلیچر ریپورت» از قول کار‌شناس مالی فوتبال، دیوید بیک رییس موسسه مشاوره اسکوئر وان می‌نویسد: «اگر درآمد را در طی ۱۵ سال آینده دو برابر کنید، دیگر این قضیه شگفت‌انگیز نیست.»
دیگر کار‌شناس مالی فوتبال، راب ویلسون از دانشگاه شفیلد هالم معتقد است: «اگر منچستر یونایتد در داخل و خارج خوب نتیجه بگیرد، گردش مالی آن بین حدود ۹۰۰ میلیون تا یک میلیارد پوند خواهد بود.»
پیامد این قضیه واضح است. هر چه درآمدها بیشتر شود هزینه‌ها هم افزایش پیدا می‌کند. یونایتد رکورد نقل‌وانتقالات جهان را در همین تابستان گذشته نبز با امضای قرارداد با پُل پوگبا از یوونتوس، به مبلغ ۹۳٫۲ میلیون پوند شکست. مجله فوربز نیز در سال ۲۰۱۶ کریستیانو رونالدو را با مجموع درآمد سالیانه ۸۸ میلیون دلار به عنوان پردرآمدترین ورزشکار جهان معرفی کرد.
در حال حاضر حق پخش تلویزیونی عامل اصلی این رونق است. قراردادهای کنونی لیگ برتر انگلستان که از فصل ۱۷-۲۰۱۶ آغاز شده، بیش از هشت میلیارد پوند ارزش دارد. حقوق پخش تلویزیونی در بازار داخلی بریتانیا با یک افزایش ۷۱ درصدی به ارزش ۵٫۱ میلیارد پوند به اسکای و بریتیش تلکام فروخته شده است.
بیک می‌گوید طی قرارداد جدید لیگ برتر انگلیس برای فروش حق پخش تلویزیونی، دست کم ۱۰۰ میلیون پوند نصیب باشگاه‌ها می‌شود:«پول زمینه بازی بیشتری را فراهم می‌کند، اما در عین حال احتمال جدایی باشگاه‌های بزرگ را بالا می‌برد. اگر شما منچستریونایتد، منچسترسیتی یا چلسی باشید، احساس خطر خواهید کرد. این باشگاه‌ها برای حفظ پیشینهٔ برند خود باید واجد شرایط حضور در لیگ قهرمانان باشند.»
یکی از اعضای داخلی یکی از باشگاه‌های بزرگ لیگ برتر می‌گوید، از آنجا که قیمت فروش حق پخش لیگ برتر در خارج از انگلیس به قیمت گران‌تری به فروش می‌رسد و تمایل هواداران خارجی بیشتر به تماشای چند تیم خاص است، عواید حاصل از آن جور دیگری باید بین تیم‌ها تقسیم شود و سهم بیشتری باید به همان تیم‌های خاص برسد. اما چنین برنامهٔ توزیعی نیاز به رای ۱۴ باشگاه لیگ برتری دارد.
بیک هم می‌گوید چرا باشگاه‌ها باید سوبسید بگیرند و سهم استوک سیتی و وست برومویچ اندازه منچستریونایتد یا لیورپول باشد؟
البته سران لیگ برتر هم دلیل خود را دارند. آن‌ها می‌گویند با تقسیم متوازن این پول، تیم‌های کوچک هم رشد می‌کنند و از بقیه چندان جا نمی‌مانند که نتیجه‌اش داشتن لیگ قدرتمندتری است. حضور در لیگ بزرگ‌تر هم به نفع همه است. به عبارت دیگر لیگ برتر اینطور استدلال می‌کنند که اگر تیم‌های بزرگ لیگ برتر بهتر در خارج از انگلیس فروش می‌رود به خاطر این است که در لیگ قدرتمندتری بازی می‌کنند.
اما بیک در پاسخ به این استدلال می‌گوید:«واقعا اینطور نیست. یا باید عادلانه‌تر تقسیم کنند یا باید یک سوپر لیگ با حضور تیم‌های پولساز طراحی شود».
ماه اوت گذشته، یوفا تغییر ساختار لیگ قهرمانان را اعلام کرد. بنا بر این تغییر، چهار لیگ در ضریب آنکه در حال حاضر- اسپانیا، آلمان، انگلیس و ایتالیا هستند- چهار جایگاه در فصل ۱۹-۲۰۱۸ در مراحل گروهی به صورت تضمین شده در اختیار خواهند داشت.
۴ تیم اول این ۴ لیگ مستقیما به مرحله گروهی لیگ قهرمانان خواهند رسید. اما بعضی‌ها هم بحثی مطرح کرده بودند که تیم‌های بزرگ که پول بیشتری تولید می‌کنند بدون این که مهم باشد کجای جدول قرار می‌گیرند باید راهی لیگ قهرمانان شوند.
در بین ۲۰ تیم برتر مالی که دلوییت هر سال منتشر می‌کند، ۸ تیم انگلیسی وجود دارد. این نشان از ثروت تیم‌های لیگ برتری دارند. با این حال ویلسون معتقد است با از پولدار شدن تیم‌های انگلیسی سایر تیم‌ها سود می‌کنند چون به آن‌ها بازیکن می‌فروشند:«باشگاه‌های اروپایی نگران میزان پولی که وارد لیگ برتر می‌شود، هستند، اما در عین حال این پول تلویزیونی از طرق مختلف راهی کشورهای دیگر می‌شود».
لیگ برتر نه تنها از خارج، بلکه با فشارهایی از سطوح پایینتر نیز مواجه خواهد شد. پیتر ریدزدیل، رییس سابق باشگاه لیدزیونایتد هشدار می‌دهد که انفجار درآمد در رده‌های بالا می‌تواند شکافی دائم را بین لیگ برتر و لیگ فوتبال انگلستان ایجاد کند:«پول در لیگ برتر طوری به سرعت در حال حرکت است که لیگ فوتبال از آن عقب مانده است. باید تغییرات ساختاری بنیادی در شکاف بین لیگ برتر و لیگ قهرمانان صورت گیرد. نمی‌توان موقعیتی را متصور شد که در آن باشگاه‌های لیگ برتری ۱۰۰ میلیون پوند (از درآمد تلویزیونی) نصیبشان شوند و لیگ قهرمانی (دسته پایینتر از لیگ برتر) ۶ میلیون پوند. چنین موقعیتی، تیم‌های لیگ برتر را به سمت اروپا سوق می‌دهد. این که فکر کنند می‌توانند از انگلیس جدا شوند.
بحث مقابله‌ای به این مطلب اشاره می‌کند که باشگاه‌های طراز اول، هنگام تقسیم ثروت، بین ۲۰ تیم مبلغ بیشتری دریافت می‌کنند تا اینکه بین ۴۰ یا ۴۴ تیم مجبور باشند آن را تقسیم کنند. اما ریدزدیل معتقد است، کناره گیری باشگاه‌های پیشتاز لیگ برتر از پیوستن به همتایان قاره‌ای خود، اشتباه است:«تنها ریسک بزرگ لیگ برتر این است که تیم‌های صدر جدول در انگلستان فکر کنند در لیگ اروپایی شرایط برایشان بهتر است. این یک تفکر اشتباه است. من فکر نمی‌کنم بازی زسکا مسکو در برابر منچسترسیتی در ساختاری مستقل و واحد، جذابیت داشته باشد.»
در مقابل او اشاره می‌کند که جذابیت بازی‌های خارجی روی انگلستان متمرکز خواهد شد. البته با پیامدهای مالی. ۱۴ تیم از ۲۰ تیم لیگ برتری که در فصل ۱۸-۲۰۱۷ به رقابت می‌پردازند، یا به طور کامل مالکیتشان در اختیار خارجی‌هاست و یا سهم عمدهٔ سهام آن‌ها متعلق به دیگر کشورهاست. ریدزدیل عنوان می‌کند که این مسئله ادامه خواهد داشت:«قطعا آن‌ها (مالکین باشگاه) به دنبال حضور تضمین شده در لیگ برتر در ازای سرمایه خود هستند.»
ویلسون اما نظر متفاوتی دارد. او اذعان می‌دارد که هزینهٔ باشگاه‌های طراز اول، بالا رفته است و سرمایه گذاران هنگام محاسبه به سطوح پایینتر نیز می‌اندیشند:«تیم‌هایی با پیشینه و اصیل در لیگ قهرمانی و لیگ یک حضور دارند. تیم‌هایی با استادیوم‌های عظیم، در شهرهای بزرگ، جذابیت‌های خوبی برای خریداران دارند. به طور یقین، اگر بتوان تیم را بالا کشید پول خوبی نصیب باشگاه می‌شود.»
آیا در آینده بازی‌های لیگ برتر، می‌توانند در خارج از انگلستان برگزار شوند؟
نظر ویلسون است:«فوتبال آمریکایی این روش را پیاده کرده و آن را راه خوبی برای رشد و پیشرفت این ورزش می‌دانند. من نمی‌گویم که باشگاه‌های لیگ برتر به کشور دیگر نقل مکان کنند، اما یک بازی معمول، می‌تواند خارج از کشور برگزار شود.»
اگر لیگ برتر به لیگی جهانی تبدیل شده است، به زعم کار‌شناسان برای نگه داشتن این عنوان تا سال ۲۰۳۰، باید به دنبال رقیب خارج از اروپا باشد. چشم‌انداز آینده در حال تغییر است.
بیک این پرسش را مطرح می‌کند که «فوتبال محبوب‌ترین ورزش دنیاست، بنابراین اگر می‌خواهید قدرتی جهانی باشید، ناگزیر به برزگ بودن هستید و قدرت‌های برتر امریکا و چین هستند.»
ویلسون می‌گوید: «چین مقصد جالبی است. با توجه به تشویق سرمایه گذاری میلیاردر‌ها در باشگاه‌ها از طرف دولت، بهتر هم می‌شوند. اما به نظر من، این فرایند ربع قرن به طول خواهد انجامید.»
MLS در امریکا عملکرد خود را منسجم کرده است. ویلسون ادامه می‌دهد: «اما در ایالات متحده، فوتبال آمریکایی، بسکتبال و بیسبال به پیشتازی خود در حق پخش تلویزیونی ادامه می‌دهند.»
بیک معتقد است: «نفوذ آمریکایی‌ها، در هر دو طرف اقیانوس اطلس افزایش خواهد یافت. آن‌ها یک چهارم باشگاه‌های لیگ برتر را در اختیار دارند و درآینده، این میزان بیشتر نیز خواهد شد.»
با اشاره به مشارکت اف بی‌آی در برملایی فساد فیفا جهت اثبات علاقهٔ آمریکایی‌ها به فوتبال، بیک اضافه می‌کند: «آن‌ها واقعا تهدید بزرگی (برای لیگ برتر) محسوب می‌شوند، اما برزیل هم می‌تواند تهدید باشد.»
برزیل پرجمعیت‌ترین کشوری است که در آن فوتبال، ورزش ملی است. اما در حال حاضر، تورهای درآمدزای باشگاه‌های لیگ برتر روی ایالات متحده و آسیا تمرکز کرده‌اند.
بیک، منچسترسیتی را به عنوان آینده نگر‌ترین باشگاه لیگ برتر معرفی می‌کند، در حالی که منچستر یونایتد و لیورپول به دلیل آنچه که او «مدیریت بد» می‌داند، از قافله عقب مانده‌اند. «منچستر سیتی متوجه شده است که بازارهای سودآور فوتبال، تنها در بریتانیا قرارنگرفته‌اند. منچستریونایتد اما، دید جهانی خود را روی اسپانسر گرفتن متمرکز کرده که به نظر دم دستی‌ترین راه حل می‌آید.»
حامیان مالی تمایل دارند تا روی بزرگ‌ترین و پر زرق و برق‌ترین باشگاه‌ها تمرکز کنند. ویلسون بیان می‌کند: «باشگاه‌هایی مانند منچستریونایتد و منچستر سیتی و در گسترهٔ محدود‌تر، آرسنال و تاتنهام با بخش‌های بازرگانی موشکافانه‌ای که دارند، اسپانسر‌ها را می‌پذیرند. منچستر یونایتد، پیشگام قراردادهای بلند مدت بود که اجازهٔ نوسانات عملکرد را می‌داد. یونایتد برای ۵، ۶ و یا ۱۰ سال با اسپانسر‌ها قرارداد می‌بندد.»
یونایتد با ۴۷ میلیون پوند سالانه، اسپانسری هفت ساله روی پیراهن با شورولت در سال ۲۰۱۴ و قرارداد ده سالهٔ ۷۵۰ میلیون پوندی با آدیداس جهت لباس ورزشی در سال ۲۰۱۵ آغاز به کار کرد. هیچ یک از این شرکت‌ها بریتانیایی نیستند و این احتمالی دیگر در بعد مالی است که سهم درآمدی که از خارج نشات می‌گیرد، افزایش خواهد داشت. در نتیجه مقدار درآمد غیر مستقیم در مقایسه با دریافت‌ها در روزهای مسابقه نیز بیشتر خواهد شد. در اکثر باشگاه‌ها بازده پخش و آگهی‌ها، درصد بزرگی از گردش مالی را به نسبت گذشته دربرمی گیرد.
باشگاه‌های لیگ برتر در مارچ ۲۰۱۶، توافق کردند تا قیمت بلیت تماشاچیان را برای سه سال آینده، ۳۰ پوند نگه دارند. در حالی که گروهی از باشگاه‌ها شامل آرسنال، چلسی، منچستر یونایتد، منچستر سیتی، نیوکسل، استوک و تاتنهام اعلام کردند که قیمت بلیت در طول فصل ثابت خواهد ماند. لیورپول تلاش کرد تا قیمت‌ها را افزایش دهد ولی با واکنش شدید تماشاگران مواجه شده و نتیجهٔ عکس گرفت. با وجود ثابت ماندن قیمت بلیت، دیدن مسابقه به صورت زنده، ارزان‌تر هم امکان پذیر است.
شبکهٔ آمریکایی NBC حق پخش لیگ برتر را برای شش فصل تا ۲۳-۲۰۲۲ با قیمت حدود یک میلیارد دلار خریداری کرده است.
دیگر رسانه‌ها هم می‌توانند وارد این حراجی شوند. تویی‌تر در جولای ۲۰۱۶ موافقت کرده است تا صحنه‌های جذاب لیگ برتر را نشان می‌دهد، در نتیجه شرکت‌هایی مانند گوگل و اپل هم می‌توانند در آینده وارد این رقابت شوند.
بیک بیان می‌کند: «پخش کننده‌ها نمی‌دانند چگونه باید به نسل جدید دسترسی پیدا کرد. شرکت‌های بزرگ نگران از دست دادن مخاطب جوان هستند. نسل امروز تماشاگر بازی ۹۰ دقیقه‌ای نیست. اگر من اسکای یا بی‌تی بودم، قطعا نگران می‌شدم.»
تلویزیون فوتبال را تبدیل به صنعت میلیارد پوندی کرده و به باشگاه‌ها و بازیکنان ثروتی بی‌حد و حصر بخشیده است. اما درسی که از گذشته اخیر ورزش گرفته‌ایم، ثابت می‌کند که فوتبال تجارتی انعطاف پذیر و ارتجاعی است که درآمد در آن-گاهی با روش‌های کمتر پیش بینی شده، افزایش خواهد یافت.
