این یک پروژه عظیم است: یک شرکت با سازمان لیگ آلمان قرارداد بسته تا تک‌تک بازی‌های دسته اول و دوم بوندس‌لیگا را آنالیز کند و داده‌های آن را در اختیار باشگاه‌ها قرار دهد. رسانه‌ها و طرفداران نیز از این اطلاعات نفع می‌برند

قرار است از اين به بعد كامپيوترها نقش مهمي را براي آناليزورها و مربيان تيم‌هاي دسته اولي و دومي بازي كنند، حتي هواداران هم از اين به بعد با اطلاعات و آگاهی بالاتري درباره فوتبال صحبت مي‌كنند.

مي‌خواهيد بدانيد يك بازيكن درون زمين و در طول نود دقيقه چند كيلومتر دويده است؟ يا شايد دوست دارید بدانيد يك بازيكن چند متر در ثانيه مي‌دود؟ يا چند پاس در هر مسابقه داده است؟ به هر حال اين اطلاعات شايد براي هر طرفدار يا كارشناس جذاب و شنيدني نباشد. اما براي مربيان امروزي بسيار باارزش و با اهميت است.

برای همين قرار است از اين به بعد در تمام مسابقات دسته اول و دوم بوندسليگا چهار مرد متخصص در يك اتاق كوچك در هر ورزشگاه مقابل پنج مانيتور بنشينند تا با نرم‌افزارهاي مخصوص، ۲۲ بازیکن حاضر در زمين مسابقه را در مانيتورهاي پیش رویشان زير نظر بگيرند. اما تمامي اين ۲۲ بازیکن كه در تصاویر شبيه به آدم‌های فضايي هستن،د هر كدام يك پوششي دارند. اين پوشش‌ها اگر به رنگ قرمز باشند يعني همه چيز خوب است، اگر سفيد باشد بد است و اگر آبي باشد يعني اوضاع بازيكن بسيار بد است. اين نرم افزار همانند يك دستگاه راديوگرافي عمل مي‌كند و در طول ۹۰ دقيقه تمام جزئيات بازيكنان را بصورت دو بعدي ترجمه مي‌كند.

اما اين به چه معني است؟ آيا تمام لذت فوتبال به غير قابل پيش‌بيني بودن حركات، بالا و پايين پريدن بازيكنان درون زمين نيست؟ همين قابل پيش‌بينی‌ نبودن فوتبال نيست كه هيجان آن را تا اين حد بالا برده است؟ اما واقعیت فوتبال امروز آن است برای زبردست بودن در کار با توپ، مربیان و بازیکنان باید ریاضی‌دان باشند. وحشتناک به نظر می‌آید، اما تيم‌هايي مثل بارسلونا، منچستر يونايتد و آرسنال به اين دليل موفق‌اند كه مي‌توانند آمار و ارقام یک بازی را بخوانند و تحلیل‌شان كنند. كارل هاينس رومينگه رئيس باشگاه بايرن مونيخ يك بار بعد از یک ناکامی گفته بود فوتبال رياضي نيست. اما از آن زمان تا کنون کار مربیان تیم بایرن مونیخ بیشتر و بیشتر با ریاضی سر و کار پیدا کرده است.

كاري كه چهار متخصص شركت «ایمپایر» جلو مانیتورشان در ورزشگاه انجام می‌دهند، “Tracking”‌(پیگردی) نام دارد «ریاضی‌سازی فوتبال» را وارد فاز بعدی خواهد کرد. از حالا همه داده‌های مربوط به تمامی بازی‌های دسته اول و دوم بوندس‌لیگا جمع‌آوری و ثبت خواهد شد و هفته به هفته آن قدر رشد خواهند کرد تا یک بانک اطلاعاتی‌ را پدید آورد که نظیرش در هیچ لیگ دیگری وجود ندارد. به عنوان مثال در ديدار تيم‌هاي فرانكفورت و سنت پانولي در دسته دوم، اطلاعات به صورت آنلاين به آرشيو فوتبال آلمان در شهر كلن منتقل مي‌شد. در اين ديدار دو دوربين HD حركات تمامي ۲۲ بازيكن حاضر در زمين را زيرنظر داشتند. بطوركه در هر ثانيه ۲۵ مرتبه حركت هر بازيكني را ثبت مي‌كند، تنها لازم است قبل از شروع هر مسابقه، اطلاعات كلي بازيكنان به اين نرم‌افزار قدرتمند داده بشود تا بتواند در طول مسابقه بازيكنان را شناسایی كند. اما آن چهار مهندس كامپيوتري كه درون اتاقك اوضاع را زير نظر دارند هر كدام وظيفه خاصي دارند. هر تيم را يك نفر زير نظر دارد. نفر سوم آمار و ارقام حركت توپ را ثبت مي‌كند و نفر چهارم به عنوان ناظر كه در صورت بروز هر گونه مشكل سريعاً ورود می‌کند تا آن مشکل برطرف شود. مثلاً هنگام زدن كرنر، چون تقريباً حدود ۱۷ تا ۱۸ بازيكن در يك فضاي كوچك جمع مي‌شوند مسئول هر تيم وظيفه دارد با استفاده از كيبورد كامپيوتر بازيكنان را از هم جدا كند تا قابل تشخيص باشند. اتفاقي كه در ورزشگاه «كومرتس بانك» فرانكفورت افتاد به زودي در تمامي استاديوم‌هاي برگزاركننده مسابقات ليگ‌هاي دسته اول و دوم آلمان رخ خواهد داد، به طوري كه تمامي ۳۹۶ مسابقه ليگ اول و دوم از نظر اين دوربين‌ها پنهان نحواهد ماند. تمامي قدم‌هاي بازيكنان توسط دوربين‌ها و نرم افزار ثبت، آناليز، تحليل و مقايسه مي‌شود. حتي بين دو نيمه مربيان مي‌توانند از آمار نيمه اول بازيكنان خود مطلع بشوند. به عنوان نمونه توماس شاف، سرمربی وردر برمن مي‌تواند از مدافع كناري خود انتقاد كنند كه در نيمه اول چند مرتبه بازيكن مقابلش چند متر در ثانيه از او سريع‌تر دويده است و يا مربي تيم كايزرسلاترن مي‌تواند بين دو نيمه به بازيكنانش نشان بدهد كه فاصله دفاع وسط تيم وردربرمن با دفاع چپ سه متر بيشتر از فاصله با دفاع راست بوده و به همين جهت در نيمه دوم حملات كايزرسلاترن بايد بيشتر روي اين جناح متمركز بشود.

در ديدار دسته دومي تيم‌هاي فرانكفورت و سنت پائولي در همان ۱۵ دقيقه نخست مسابقه مشخص شد كه بازيكنان سنت پائولي ۷۰۰ متر بيشتر از فرانكفورتي‌ها دويده‌اند. همين طور گفته شد كه فابيون بول، بازيكن مياني سنت پائولي به طور متوسط با سرعت ,۳۶۲ متر بر ثانيه مي‌دود كه اين آمار فوق‌العاده‌ايي براي یک بازيكن آن هم تنها در يك ربع اول مسابقه به حساب مي‌آيد.

شركت مونيخي «امپاير» مجوز حضور در تمامي مسابقات فوتبال در ليگ‌هاي دسته اول و دوم آلمان را از سازمان ليگ فوتبال گرفته است. پیش از اين سازمان ليگ آلمان فقط از آمار و ارقام تكنيكي و تاكتيكي يك مسابقه با خبر مي‌شد. مثل سانتر، شوت و يا مقدار تصاحب توپ، اما از حالا به بعد با كمك شركت «امپاير» علاوه بر باشگاه‌ها، فدراسيون و سازمان ليگ از كوچك‌ترين جزئيات فيزيكي تك تك بازيكنان مطلع مي‌شوند. مقدار دوندگي، سرعت، استراحت و بسياري از عوامل ديگر.

هولگر هيرونيموس يكي از مديران سازمان ليگ آلمان، درباره اين نرم افزار مي‌گويد:« براي نسل جدید مربیان بسیار مهم است كه برداشت خود از بازی را با استفاده از این داده‌ها تقویت کنند تا بتوانند در برابر بازیکنان مستند حرف بزنند .» به گفته او ایجاد یک سیستم متمرکز آنالیز بازی به وسیله سازمان لیگ آلمان، «تداوم منطقی توسعه سال‌های گذشته» بوده و سازمان ليگ ترتيبي داده تا همه تيم‌ها شرايط برابری در آنالیز بازی‌ها و استفاده از داده‌ها داشته باشند. پیش از آن، هر تيمي مي‌خواست بازي‌هايش آناليز بشود، بايد به شركت‌هاي مربوطه ۹۰ هزار يوررو نرم‌افزار و سخت‌افزار و سه هزار يورو براي هر مسابقه پرداخت مي‌كرد. سازمان لیگ آلمان حالا کاری کرد که دست‌کم از این نظر، باشگاه‌های متمول‌تر با خریداری چنین سیستمی برای خود مزیت رقابتی در برابر باشگاه‌های کوچک‌تر ایجاد نکنند و شرایط برای همه یکسان باشد.

در ليگ برتر انگليس، موج آناليز و استفاده از داده‌ها، از ۱۰ سال پيش شروع شد. تيم‌هايي چون آرسنال، منچستر يونايتد و چلسي، هر کدام چهار متخصص را به خدمت می‌گیرند تا داده‌ها و اطلاعات مربوط به تمرين، مسابقه و داده‌های مربوط به حريف را فراهم می‌کنند. بعد از انگليس‌ها تيم‌هاي مشهور اسپانيايي و بعد از آن هم چند باشگاه آلماني به اين كار روي آوردند. باير لوركوزن در ابتدا بعد از آن بوريسيا دورتموند، بايرن مونيخ و هامبورگ و مانيس سيستم آناليزور را در دستور كار خود قرار دادند. اين تيم‌ها با شركت «مستركوچ» کار می‌کردند که رقيب شركت «ایمپایر» محسوب مي‌شود.

در پايان فصل پيش بوندس‌ليگا آمار قابل توجهي توسط شركت مستركوچ اعلام شد: تيم يوريسيا دورتموند قهرمان فصل گذشته، در هر مسابقه ۶ كيلومتر بيشتر از ميانگين كل مسابقات در يك فصل دويد، در حالیکه تيم ته جدولي فرانكفورت هم سه كيلومتر از ميانگين كل کمتر دويده بود. در دوي سرعت (سريعتر از ۲۴ كيلومتر بر ساعت) و دوندگي معمولي ( سريعتر از ۲۱ كيلومتر بر ساعت) هم تيم فرانكفورت و وردربرمن بسيار پايين‌تر از حد ميانگين بودند.

كريستف كلمنته كه يكي از معروف‌ترين آناليزورهاي آلمان است، سال‌ها درشركت مستركوچ مسئول آناليز تيم ملي آلمان بود و در حال حاضر مسئول بخش آناليز و استعدادیابی باشگاه هامبورگ است. او مي‌گويد: «امروز دیگر هیچ باشگاهی نیست که به‌کارگیری این داده‌ها را مسخره کند. اما حالا سیستم آنالیز متمرکز سازمان لیگ به خصوص برای باشگاه‌ها در دسته دوم یک جهش بزرگ است.»

همه مربيان اعتقادي به اين گونه داده‌ها و اطلاعات ندارند و می‌گویند به چشمانشان اعتماد بيشتري دارند تا به اعداد. اما براي مربيان بزرگي چون ‍ژوزه مورينيو، الكس فرگوسن و آرسن ونگر اين اطلاعات بسيار با اهميت و با ارزش است.

دانستن اين اطلاعات اين امكان را به مربيان مي‌دهد كه با آگاهي از وضعيت فيزيكي بازيكنانشان، استراتژي خود را تغيير دهند. اينكه چه بازيكني دچار تحليل قوا شده و يا اينكه كدام بازيكن همچنان با انرژي به كارش ادامه مي‌دهد و يا علائم مصدوميت بر كدام بازيكن نمايان شده براي يك مربي بسيار حائز اهميت است. او مي‌تواند با دستيارانش و حتي بازيكنان درباره اين اطلاعات مشورت كند. از اين به بعد بازيكنان از اينكه مي‌بينند زير ذره‌بين قرار گرفته‌اند بيشتر تمركز خواهند كرد. خيلي از آنها بطور حتم بعد از هر مسابقه بي‌صبرانه منتظر شنيدن ارقام آناليز بازي‌شان هستند و خيلي‌ها هم از شنيدن آن مي‌ترسند.

مربياني كه به اين آمارها توجه مي‌كنند مي‌توانند هنگام تمرين براي هر بازيكن تمرينات ويژه‌اي را در نظر بگيرند. برخی از تصورات رایج مربیان را هم می‌توان با کمک این گونه‌ داده‌ها رد کرد. مثل اینکه مربیان اغلب می‌گویند رو به عقب یا در عرض پاس ندهید. در حالیکه هر کس بازی بارسلونا و آرسنال را مطالعه كرده باشد متوجه مي‌شود كه هر دو تيم تا چه اندازه با استفاده از پاس‌هاي عرضي و پاس‌هاي رو به عقب به موفقيت رسيده‌اند.

یک مشتری دیگر این داده‌ها رسانه‌ها هستند که به کمک آن دلایل موفقیت یک تیم و ناکامی یک تیم دیگر را بهتر می‌توانند توضیح دهند. از همين رو شركت «امپاير» اين حق را از سازمان ليگ آلمان گرفته كه اطلاعات هر مسابقه را به رسانه‌ها بفروشد. اين يك تجارت دو طرفه محسوب مي‌شود. سازمان ليگ براي گرفتن اطلاعات به شركت امپاير پول پرداخت مي‌كند و اين شركت هم براي گرفتن حق فروش اين اطلاعات به رسانه‌هاة پول آن را به سازمان ليگ می‌پردازد. در آينده خبرنگاران بسيار دقيق‌تر مي‌توانند از عملكرد يك تيم و بازيكن انتقاد كنند و آن را به چالش بكشند. آنها مي‌توانند به بازيكنان تازه‌وارد تيم‌ها با كمك اطلاعات ارزشمندي كه تا امروز فقط در اختيار بازيكن و سرمربي بود حمله كنند، به همين خاطر در ماه‌هاي گذشته اختلاف نظر شديدي بين باشگاه‌ها و مسئولان سازمان ليگ وجود داشت، زيرا باشگاه‌ها معتقدند همه آمار تيم را نبايد در اختيار رسانه‌ها قرار داد و تنها بخش‌هایی از آن را بايد رسانه‌ايي كرد.

شركت امپاير قصد دارد در آينده براي هواداران بوندسليگا يك یک اپلیکشن (نرم‌افزار کابردی مخصوص موبایل‌های هوشمند) درباره تيم‌ها و بازيكنان درست كند، همان كاري را كه شركت انگليسی «آپتا» برای لیگ قهرمانان انجام می‌دهد

شركت‌هايي چون آپتا، مستركوچ و امپاير كه رقيب يكديگر هستند، اميدوارند كه باشگاه‌ها بعد از دريافت اطلاعات آماري بازيكن‌شان، براي اينكه بيشتر و تخصصي‌تر به اين سيستم بپردازند به سراغ اين شركت‌ها بروند. بطور حتم از اين به بعد مشتريان اين گونه شركت‌ها بيشتر مي‌شود. سازمان ليگ فوتبال آلمان اطلاعات، آمار و ارقام آناليز تيم‌ها را بطور رايگان در اختيار آنها خواهد گذاشت، اما اگر تيمي بخواهد بسيار تخصصي‌تر با اين اطلاعات كار كند بايد متخصصان اين شركت‌ها دعوت به همكاري كنند كه با اين وجود باز هم تيم‌هاي ثروتمندي چون بايرن مونيخ، باير لوركوزن نسبت به سنت پائولي و اينتراخت فرانكفورت برتري پيدا مي‌كند. البته باشگاه سنت پائولي به تازگي بخش تخصصي آناليزو خود را راه‌اندازي كرده تا با استفاده از اطلاعات، بتواند بهترين تصميمات را در مراحل مختلف بگيرد. فابين بول، هافبك بازي‌ساز سنت پائولي، بيشتر از ۶ دقيقه از بازي مقابل فرانكفورت را با سرعتي بيش از ۴‚۱۴ كيلومتردر ساعت دويد اما در ۱۵ دقيقه پايان بازي آثار خستگي در او نمايان شد و به شدت از شرعتش كاسته شد. سرعت او در ۶۰ دقيقه از مسابقه به كمتر از ۸ كيلومتر رسيده بود. اين آمار براي چه كساني مي‌تواند جالب باشد؟ قطعاً براي سرمربي سنت پائولي و همه طرفداراني كه ۹۰ دقيقه مسابقه را از داخل استاديوم تماشا كردند.

ژاوي هرناندز هافبك با استعداد بارسلونا طي مصاحبه‌ايي با روزنامه زوددويچه سايتونگ گفته بود كه ۹۵ درصد مردم جهان به فوتبال علاقمند هستند، اما تنها دو درصد مي‌خواهند بدانند كه در واقع چه اتفاقي داخل زمين رخ داده است.

عطش هواداران برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر، تلاشی برای تعلق گرفتن به آن دو درصد. هر چقدر فوتبال داده‌ها بیشتری تولید کند، تعداد طرفداران عقل کل بیشتر از این هم می‌شود. و این هواداران در آن صورت بهتر متوجه خواهند شد كه سرنوشت يك مسابقه نه تنها داخل زمين بر حس تصادف، بلكه در مغزها رقم می‌خود. يك مسابقه فوتبال تنها ۹۰ دقيقه نيست، بلكه زماني تمام مي‌شود كه هر پاس‌، گل، و مصاف تن‌به‌تن مورد تجریه و تحلیل و بحث و بررسی قرار بگیرد که اين مي‌تواند روزها، ماه‌ها و گاهي سال‌ها هطول بكشد.

نيما عليزاده